آریا کتاب

دوستداران تئاتر با بازسازی و بازآفرینی متون کهن نمایشی یونان چه روی صحنه و چه بر پرده سینما به خوبی آشنایی دارند. درام‌های اشیل، سوفوکل و اوری‌پید از دوران باستان تا امروز بارها به روز شده و به روی صحنه رفته است. ژان پل سارتر نویسنده معاصر فرانسوی نیز برای بیان پاره‌ای حرف‌ها و دغدغه‌های خود به اقتباس از یک نمایشنامه کهن یونانی به نام “زنان تروا” روی آورد و آن را با عناصر و مفاهیم دوران خود درهم آمیخت.
در متون تاریخی و ادبی یونان ماجرای ربوده شدن هلن همسر منلاس که بهانه‌ای برای انهدام شهر تروا می‌شود داستانی کهن و شناخته شده است. ولی وقتی ژان پل سارتر به روزآمدسازی این ماجرا می‌پردازد و در خلال کلمه‌هایی که بر زبان شخصیت‌های تراژدی اوری‌پید می‌گذارد، از جنگ‌های استعماری سخن می‌گوید و از جنگ ویتنام به عنوان جنگی کثیف یاد می‌کند، سخنش معنایی دیگر می‌یابد.
سارتر می‌گوید: « امروزه ما می‌دانیم که جنگ یعنی چه: جنگ اتمی، نه غالبی به جا می‌گذارد نه مغلوبی. آنچه در سراسر نمایشنامه به طور روشن آشکار می‌شود همین است: یونانیان تروا را ویران کرده اند، اما از این پیروزی خود سودی نمی‌برند زیرا انتقام خدایان تمامی آنان را نابود خواهد کرد. همان طورکه کاساندر می‌گوید، هر انسان عاقلی باید از جنگ بپرهیزد، ولی نیازی به بیان این نکته نیست: موقعیت اینان و آنان، به اندازه ی کافی شاهدی بر این ادعا است. من ترجیح داده‌ام که کلام آخر را پوزئیدون به زبان بیاورد: «شما همه خواهید مرد.»